Verslag van het Oral Health project in Dembi Dolo, Ethiopië

Februari-maart 2019

(Carolijn van Dam, Robert Huijser van Reenen en Frank Paternotte)

Van 14 februari tot en met 15 maart 2019 zijn twee tandartsen en een mondhygiëniste werkzaam geweest in Dembi Dolo, Ethiopië. Dembi Dolo is een stad gelegen in het zuidwesten van Ethiopië.

Het aantal inwoners bedraagt ongeveer 46.000. In het verzorgingsgebied wonen meer dan 100.000 mensen. De stad ligt op een hoogte van ruim 1700 meter. Dit zorgt voor een aangenaam klimaat.

We zijn in Dembi Dolo op uitnodiging van de congregatie van de Daughters of Charity of Saint Vincent de Paul.

In Dembi Dolo worden door deze congregatie twee klinieken beheerd, onder supervisie van het Nekemte Catholic Secretariat. Eén kliniek is gespecialiseerd in oogheelkundige zorg en de andere, de Danka clinic, is op meerdere aandachtsgebieden in de gezondheidszorg actief. In deze laatste kliniek mogen we gebruik maken van een ruimte en het personeel dat ons ondersteunt tijdens de behandelingen.

Addis Ababa en vergunningen
We hebben werkvergunningen voor 3 tandartsen kunnen regelen. Tevens is een vergunning afgegeven voor het invoeren van tandheelkundige materialen, zonder invoerbelasting.

Samenwerking met de afdeling tandheelkunde van de Universiteit van Addis: met betrekking tot uitzending van gastdocenten van de ACTA wachten we op de ondertekening van het Memorandum of Understanding door de ACTA en de universiteit van Addis. Op het Ministry of Health hebben we overlegd met mevr. Ekram, directrice Health Prevention, vervolgens met mr. Yimenu (lid van WASH-commissie: Water, Sanitation, Hygiene) en mr. Dagnew Tadese (algemene preventie, waaronder Oral Health).We worden uitgenodigd om in de loop van dit jaar een bijdrage aan een landelijke Oral Health meeting te leveren.

Twee studenten Dental Therapy in Addis Ababa
Tijdens deze uitzending hebben we in Addis beide 1e jaars studenten opgezocht. Zij zijn afkomstig uit Dembi Dolo en volgen de 3-jarige opleiding Dental Therapy in Addis. Deze Dental Therapists gaan na het behalen van hun diploma het Oral Health project van de RDN overnemen. Het business-plan houdt in dat het preventieprogramma (Fit for School) deels bekostigd wordt uit de inkomsten die in de kliniek worden gerealiseerd met betaling voor behandelingen.

De resi naar onze bestemming
We reisden vanaf Addis Ababa met een binnenlandse vlucht naar Gambela, vanwaar een chauffeur ons naar Dembi Dolo bracht. Het vliegveld van Dembi Dolo is helaas nog niet geopend.

Ons verblijf in Dembi Dolo
Het Danka huis, een klooster van de Daughters of Charity of Saint Vincent de Paul, was onze verblijfplaats. De kamers zijn voorzien van goede sanitaire voorzieningen. Spaarzaam omgaan met water is gewenst omdat dit schaars is. Regelmatig valt de stroom uit, maar de zusters hebben een redelijk goede back up door middel van zonnepanelen. De internetvoorzieningen zijn matig. Er wordt goed voor ons gezorgd door de zusters. Er is veel personeel aanwezig dat het Danka huis ondersteunt.

Voor de zesde keer in de Danka kliniek
Voor de zesde keer konden we gebruik maken van het team van de Danka kliniek. Het team ondersteunt ons bij het vertalen en assisteren en verzorgt de infectiepreventie en schoonmaak. Apparatuur en instrumentarium zijn eenvoudig maar doelmatig. We hadden beschikking over voldoende zelf meegenomen verbruiksmaterialen zoals anesthesie, naalden en bescherming voor onszelf. In verband met regelmatige stroomuitval is de eerder aangeschafte generator vaakin gebruik. De capaciteit van deze generator is nauwelijks voldoende voor de te gebruiken apparatuur. De oude, zwaardere generator kon met de eerder in Addis aangeschafte onderdelen niet gerepareerd worden. We hebben de kapotte onderdelen ter reparatie naar Addis meegenomen.

In de kliniek zijn 2 nurses, Efrem en Gemachu, opgeleid om tandsteen te verwijderen. Efrem verwijdert tandsteen ook in de periode tussen de uitzendingen. Verder ondersteunt hij het Fit for School programma op 2 locaties. Er is 2 keer een bezoek gebracht aan het dorp Aleku waar de omstandigheden nog primitiever zijn. Met hulp van de zusters en improvisatie konden patiënten goed behandeld worden.

Veel extracties!
In de Danka kliniek worden vooral extracties gedaan, daarnaast wordt er ook tandsteen verwijderd. Ook worden er bij kinderen vullingen in blijvende elementen gemaakt en worden melkelementen beslepen en gefluorideerd. Tevens wordt er voorlichting gegeven, zowel in de wachtkamer als aan de stoel. Volwassenen, waarbij een vulling geïndiceerd is, worden verwezen naar de lokale tandarts, die een privépraktijk heeft in de stad. Deze tandarts is ook als docent verbonden aan de tandheelkundige opleiding aan de Universiteit Dembi Dolo.

Aan het eind van ons verblijf is contact gelegd met Deriba Ayane, junior surgeon werkzaam in het ziekenhuis en in zijn eigen privé-kliniek. Hij heeft eerder als medical nurse in Danka clinic gewerkt en destijds ook geëxtraheerd. Hij heeft wat instrumenten van ons gekregen om in zijn kliniek te kunnen extraheren. Momenteel is er is een vacature voor een tandarts in het lokale ziekenhuis.

Het kliniek-team wordt door ons getraind in het geven van Oral Health Education.

Aantallen geholpen Patiënten

0-12 jaar19
13-17 jaar43
18-44584
45+146

Totaal inclusief 2x outreach in Aleku: 873 patiënten

Behandelingen

Extracties1037
Vullingen, slicing (preventief beslijpen)33
Tandsteen verwijderen/instructie mondhygiëne266

Tandbederf preventie in cijfers

Filseta Maryam school: controles + klassikale voorlichting4x

Handwash & brushing opgevolgd, diverse bezoeken voor extra ondersteuning in Grade 2 en 3

Voorlichting ouders Filseta Maryam school2x
Voorlichting Teachers Filseta Maryam school2x

Voorlichting Teachers Samarroo Kindergarten:

Fit for School: Handwash & brushing2x

Opvolging Handwash brushing Karroo Kindergarten

Voorlichting patiënten Danka kliniek wachtkamer13x
Les medewerkers Danka kliniek4x

Klassikale voorlichting: Berhane Yesus school Kindergarten 1-2-3 en Grade 1, 2, 3 en 4

Voorlichting en controle en zonodig behandeling van de kinderen die in het Hostel verblijven
Voorlichting, controle en zonodig behandeling van de kinderen in Samarroo, die extra ondersteund worden door de zusters (Sponsor children group)

Preventie en schoolproject
Filseta Maryam school: Kindergarten 1-2-3, Grade 1, 2 en 3 nemen nu deel aan het Fit for School-programma (FfS): Dit omvat handen wassen met zeep en tanden poetsen met behulp van een ‘rigaa’ (poetstwijgje) met fluoride tandpasta. FfS is opgenomen in het Schoolprogramma. Het loopt goed in 3 Kindergarten-groepen + Grade 1. Er is bij herhaling extra ondersteuning gegeven in Grade 2 en 3.  FfS is in deze uitzending niet uitgebreid naar Grade 4 vanwege gebrek aan inzet en medewerking van de leerkrachten van Grade 2 en 3.Met schooldirecteur Abba Samuel en Yesajas, hoofd van de school is afgesproken dat medewerking van ouders gevraagd bij het uitvoeren van het FfS-programma in Grade 2en 3.

In het najaar 2019 wordt het FfS op de Filseta Maryam school geëvalueerd. Afhankelijk van de medewerking van de school wordt in de eerstvolgende uitzending besloten of we op deze school doorgaan met FfS.Grade 4, 5, 6 en 7 zijn na klassikale voorlichting gecontroleerd. De meeste kinderen die behandeling nodig hebbenzijnmet de uitgedeelde verwijsbriefjes (met tekeningen van verschillende behandelingen) naar de Danka kliniek gekomen. In Samarroo Kindergarten is het Fit for School programma gestart en opgevolgd. Dit loopt goed. De protocollen en materialen (blokken zeep en tandpasta) zijn verstrekt. In Karroo is FfS in de najaarsuitzending 2018 gestart en nu geëvalueerd. Dit loopt goed. Mogelijk volgt uitbreiding naar de Primary School in de volgende uitzending. We verwachten het Fit for School program in de najaarsuitzending 2019 te kunnen uitbreiden naar een Kindergarten in Dembi Dolo, en naar deomliggende dorpen Addo, Sakko en Alecu. Verder hebben we Klassikale voorlichtinggegeven aan de Berhane Yesus school Dembi Dolo: Kindergarten 1-2-3 en Grade 1, 2, 3 en 4.

Health Centre in Dembi Dolo
Met het Health Centre is uitgebreid overlegd over samenwerking op het gebied Oral Health prevention. Vanuit het Health Centre werken Health Extension Workers (HEW-ers) die op diverse gebieden voorlichting geven over gezondheid.Er is ook tandheelkundige voorlichting gegeven tijdens een bijeenkomst van de daar werkzame HEW-ers. Het was nog niet mogelijk te ondersteunen bij voorlichting door HEW-ers op outreach of secundary school(s). De HEW-ers geven al wel Oral Health Lessons op scholen. Ook is in het Health Center voorlichting gegeven tijdens een bijeenkomst voor zwangere vrouwen.

Universiteit Dembi Dolo
Sinds twee jaar is de Universiteit van Dembi Dolo gestart met onder andere de studie Tandheelkunde (Bachelor: BCC) met 24 studenten. In het voorjaar 2018 kregen wij het verzoek van het bestuur van de afdeling tandheelkunde om hen te ondersteunen met inrichting/financiering van een prekliniek, met aanleveren van lesmateriaal, en de vraag om contacten leggen met Nederlandse faculteiten. Dit ligt niet op het terrein van RDN. Inmiddels zijn er wel door RDN-contacten gelegd met de afdeling Mondzorgkunde van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit in Dembi Dolo.De Universiteit van Dembi Dolo geeft toestemming aan studenten om ons te assisteren, voor ons te vertalen en in de toekomst stage te lopen in de kliniek. Tijdens deze uitzending hadden de studenten geen tijd vanwege examens.

Hospital Dembi Dolo
Het ziekenhuis is de hoogste lokale autoriteit op het gebied van Gezondheidszorg. De medisch directeur heeft de aanvraag gefaciliteerd voor een werkvergunning voor 1 tandarts die najaar 2019 wordt uitgezonden. Het is nog onzeker of de werkvergunning inmiddels is afgegeven.

Hij heeft er ook voor gezorgd dat de pre-import approval gehonoreerd is door het Oromia Regional Health Bureau.